Food for thought

Robin Food gaat in 2025 gewoon door met wekelijkse cartoons. Natuurlijk vragen we ons ook wel eens af of dat helpt de verduurzaming van ons landbouw- en voedselsysteem naderbij te brengen. Het zijn tenslotte maar tekeningetjes…

Daarom trof ons gister een bericht over een ander tekeningetje. Het toont een beeld waarin “Big Tech” een wit voetje probeert te halen bij Trump. De redactie van de Washington Post durfde publicatie niet aan. Blijkbaar bang voor de effecten. Cartoonist van de Washington Post -Ann Telnaes- hield vervolgens de eer aan zichzelf en waarschuwde dat persvrijheid juist in een tijdperk van autocraten belangrijker is dan ooit. Hoogleraar Passchier trok onlangs in NRC een vergelijkbare conclusie dat de macht van de techbedrijven de soevereiniteit van de staat overvleugelt.

Maar even terug naar Robin Food. De vergelijking met de Washington Post doet natuurlijk beetje denken aan de muis en de olifant die samen over de brug lopen waarbij de muis zegt: “wat stampen we samen hard”. Maar we spiegelen ons er wel aan met onze tekeningetjes.
Dus onze target voor dit jaar is dat Big Agro ons de mond probeert te snoeren omdat onze pogingen om Bio beter op de kaart te zetten te bedreigend worden.

Het is maar dat je het weet.

In deze grauwe grijze dagen verschijnen overal lichtjes. Niet alleen van mooie kerstversiering maar ook van talloze schitterende initiatieven. Het gebrek aan politieke visie lijkt brandstof voor velen die sowieso al wisten dat we het zelf moeten doen. Wat een power: Caring Farmers, Vets, Doctors, Teachers, biologische en biologisch dynamische boeren, voedselgemeenschappen, bio regio’s, de vele initiatieven rond gezonde, meer plantaardige voeding, impact transparantie, eerlijke prijzen, nieuwe verdienmodellen… Stuk voor stuk kraamkamers voor de nieuwe wereld.

En daar houdt het niet mee op. Urgenda, Natuur en Milieu, Greenpeace, Extinction Rebellion, Parkinson Vereniging, Pesticide Action Network, Groenboeren Plan, Questionmark, Impact Institute, Healthy Food Coalition, Transitie Coalitie Voedsel, Capitals Coalition TAPP Coalition. Cateraars zoals Vermaat vermelden tegenwoordig de ‘true cost’ op hun offertes. Supermarktketens jagen elkaar op in een race naar de top om het grootste bio marktaandeel (mag ook wel want 85% van hun assortiment is nog steeds bocht).

Silver bullets zijn er niet, het gaat om het hele orkest waarin iedere stem telt. Om de drievoudige kloof te tackelen: de ecologische die ons van de natuur scheidt, de sociale die ons van de ander scheidt en de spirituele die ons van onszelf scheidt. En daar wordt het heel persoonlijk.. Zoals de Spaanse schrijver Ortega y Gasset het zei: ‘Yo soy yo y mi circumstancia’, ‘Ik ben ik en mijn omstandigheden’. Fascinerend idee om de omstandigheden, tegenslagen, kansen als je eigen choreografie te zien. Waarin de magie van de menselijke ontmoeting de sleutel levert voor keuzevrijheid en initiatief. Maar we moeten het zelf doen. Of zoals Nelson Mandela ooit zei: ‘We are the ones we have been waiting for’.

De samenleving is klaar met de eenzijdige na-oorlogse focus op productie-maximalisatie. Iedereen ziet het belang van bodemvruchtbaarheid, schoon water, biodiversiteit, klimaat, vitaliteit en weerbaarheid. Nu nog de juiste verdienmodellen. We hebben de maatschappelijke schade lang over de schutting gegooid als ‘externe kosten’. Maar de andere kant van de schutting blijkt toch ook echt bij onze eigen tuin te horen. Zo’n beetje iedereen is voor het vervuiler betaalt principe. En eco-systeemdiensten, sociale inclusie, gezondheid horen beloond te worden. Ook daar zit schot in. Netjes rekenen en natuurlijk kapitaal op de balans. Laat dat maar aan de Robin Food Coalitie over, een groep van 90 MKB koplopers in de voedingssector die zweren bij innovaties en alliteraties. Met de 5 impact M’s van dubbele Materialiteitsbepalingen, Meten, Managen, Monetariseren en verMarkten.

Collega musketiers: Jullie kiezen voor wat wél kan, voor de kansen die zich aandienen. Winterzonnewende: Vanaf 21 december worden de dagen alweer langer, dageraad van nieuwe mogelijkheden, van een economie waarin ‘het gelaat van de ander en het andere’ weer centraal staan, zoals mede-musketier Harry Hummels het raak uitdrukt. Dat geeft hoop. En dan op zijn Vaclav Havels: Hoop is niet alleen iets wat we putten uit optimisme maar ook uit het zeker weten dat iets zinvol is ongeacht de afloop. Meestal laat de impact van je acties even op zich wachten. Maar net zoals met dat duikeendje: je weet nooit waar het boven komt, maar het kómt boven.

Dankjewel allemaal. Voor het ontsluiten van de collectieve intelligentie. Voor het ontwikkelen van ‘prototypen van het nieuwe normaal’. Voor het navigeren op de lichten van de sterren en niet alleen op die van de passerende schepen. Vol gas door in 2025, voor het nieuwe licht dat overal doorbreekt.

‘We zijn niet in oorlog maar het is zeker geen vrede’. We schrokken allemaal een beetje van de woorden van Rutte vorige week. Maar dachten ook: hij heeft helaas gelijk.

De mondiale veiligheid situatie is niet goed en we moeten ons voorbereiden op een confrontatie. Dat kost veel geld en er rust gelukkig geen taboe meer op de 2% norm.

Het is bijna Kerst en daarom mogen we een beetje dromen. Wat nou als de we 2% van het Europese BNP (dat is ongeveer € 268 miljard als we de nullen goed hebben geteld) jaarlijks kunnen besteden aan het oplossen van problemen met klimaat, biodiversiteit, water, bodem, voedselvoorziening en gezondheid?

Dat zou natuurlijk geweldig helpen. Tegelijkertijd is het nog niet genoeg. Volgens recente rapporten van de FAO, de Europese Centrale Bank, onze eigen ABN AMRO en Impact Institute moeten we eerder denken aan 5-10 % van ons BNP om de schade te beperken.

Jaarlijks keren rond februari-maart de Grutto’s terug uit Afrika. Alleen het zijn er steeds minder. De populatie heeft sinds 1990 een duikvlucht genomen en kachelt elk jaar met 5% achteruit. En dat komt niet door grenscontroles. Ons grasfalt en glyfosaat akkers zijn blijkbaar zo doods dat deze migrant hier steeds minder heeft te zoeken. Bepaald geen aanzuigende werking dus. Minister Faber zou ervoor tekenen.

Maar het is natuurlijk diep triest dat onze intensieve landbouw zo tegen de natuur in boert dat de grutto het loodje dreigt te leggen. Het briljante plan van onze Staatssecretaris Rummenie om de trend met een broedprogramma te keren illustreert het heilige Haagse geloof in techno-fixes.

Toegegeven: weidevogelbeheer heeft de grote afname trend nog niet kunnen keren en is volgens rapport van de rekenkamer voor verbetering vatbaar.

Sinterklaas in de klas; de spanning of je naar voren wordt geroepen herinneren we ons nog allemaal. Want misschien had je wel iets geflikt wat in het Grote Boek terecht was gekomen. Hoe dan was overigens geen vraag voor ons magisch denkend kinderbrein. Beter om het mooie sprookje in stand te houden.

Dit jaar staat Minister Femke Wiersma helaas in het Grote Boek. Wat ze flikte: gebruik van pesticiden in de landbouw overlaten aan zelfregulering door de sector.

Een kind kan zien dat dat net zo naïef is als nicotineverslaving overlaten aan tabaksfabrikanten. Of gokverslaving aan casino’s. En helaas zijn ook andere onderdelen van haar beleid gebaseerd op magisch denken: verlenging van de Brusselse derogatie regeling en het sprookje dat technische innovaties ons uit de stikstofcrises gaan trekken (om er maar eens twee te noemen). Tel daarbij op dat ze € 15 miljard die beschikbaar was voor landbouwtransitie schrapte, en je snapt dat ze de boeren keihard in de winterse kou laat staan.

Denemarken laat ons zien dat er een rationeel alternatief is. Daar zorgde de overheid met alle betrokkenen voor nieuw en verregaand beleid wat natuur herstelt en uitstoot van stikstof en broeikasgassen door landbouw effectief vermindert.

Nou is Denemarken in tegenstelling tot Nederland één van de BIO en landbouw koplopers in Europa.

Maar er is geen enkele reden waarom de Deense aanpak hier niet zou kunnen.

En hoewel Femke dus overduidelijk stout is geweest, hoeft ze van ons niet mee in de zak naar Spanje. Een excursie naar Denemarken zou wel op zijn plaats zijn.

Vorige week presenteerde wetenschapper Dr. Jurgen Fritz (Universiteit van Kassel) de resultaten van 45 jaar onderzoek naar Biologisch Dynamische (BD) landbouw. En wat blijkt? In vergelijking met gangbare landbouw scoort de BD-bodem maar liefst 44% beter op bodemvruchtbaarheid. Ook zien de onderzoekers een belangrijke toename van de zogenaamde “Plant Grow Promoting Micro-organisms (PGPM)”. Die verhogen de weerbaarheid van planten tegen stress door droogte of wateroverlast. En dat is nog niet alles. Want de onderzochte pompoenen tonen ook nog eens een hoog significante toename aan anti-oxidanten.

Mega belangrijk nu boeren steeds meer last hebben van weersextremen en consumenten zich zorgen maken over hun gezondheid.

En ja natuurlijk zijn de (droge stof) opbrengsten ook wat lager dan op de velden die aan een kunstmest infuus hingen. Ongeveer 15%. Maar dat lijkt ruimschoots op te wegen tegen de aanzienlijk lagere input aan bestrijdingsmiddelen, energie en bemesting.

Traditionele landbouwwetenschappers hebben BD lang beschouwd als hobby van “magisch denkende alternatieve gekkies“. Niet de moeite waard om onderzoek naar te doen. Fritz zet ze nu in hun onderbroek. Met in het achterhoofd de beroemde quote van Einstein: “we kunnen een probleem niet oplossen met de denkwijze die het heeft veroorzaakt”.

Hoog tijd dus dat er meer Nederlands onderzoeksgeld naar BIO gaat.

Veel kalvermesterijen op de Veluwe hebben een te hoge stikstof uitstoot. Daarom is er een aantrekkelijke uitkoopregeling van de overheid. Gewoon kappen met kalveren. Vindt zelfs BBB Minister Wiersma inmiddels nodig.

Kalverslachterij VanDrie Group denkt daar heel anders over. De NOS meldde vorige week dat ze bezig zijn om kalvermesterijen op de Veluwe over te nemen. Ze hebben zich in het verleden scheel verdiend aan dierenleed en willen daar nog even mee doorgaan.

Dus gewoon overbieden, opkopen en doorgaan met die handel. En als ze dat nou eerlijk zouden zeggen… Maar nee ze bedachten de briljante redenering dat ze de meest moderne stallen kopen om zo milieudoelen van de sector te halen…. Wat een flauwekul; het enige duurzame hieraan is dierenleed. En natuurlijk het vullen van de zakken van VanDrie.

En er is een alternatief. Als je kiest voor BIO zijn dierenwelzijn, circulariteit, biodiversiteit, landschapsbeheer etc. allemaal ingebakken. We kunnen VanDrie missen als kiespijn.

Onlangs publiceerde de FAO het rapport “The State of Food and Agriculture 2024”.

Met behulp van True Cost Accounting legt het rapport de vinger op een pijnlijke plek: de lusten en lasten in het systeem zijn extreem ongelijk verdeeld. Food en Agri Corporates en hun aandeelhouders maken prachtige winsten. Maar boeren krijgen weinig betaald én de maatschappij zucht onder voeding gerelateerde gezondheidsproblemen (vooral van lagere sociaaleconomische groepen) plus de effecten van milieuproblemen.

In de westerse wereld zijn de verborgen gezondheidskosten ongeveer vier keer zo groot als de verborgen milieukosten. En dat kost niet alleen mega veel geld maar verwoest ook levens. Dat kan zo niet doorgaan en vraagt om een nieuwe winstdefinitie: “winst is pas winst is als ook ‘people’ en ‘planet’ profiteren”. Niet alleen hier maar ook elders op de wereld. En niet alleen nu maar ook in de toekomst.

Ons voedselsysteem is verknoopt met de rest van de wereld. Dat maakt een transitie ingewikkeld. Gelukkig herkent FAO ook de kracht van de zogenaamde “voluntary sustainability standards” zoals onze eigen de Bio certificering. Die zorgt voor producten die gezonder zijn voor mens en planeet en waar boeren behoorlijk voor worden betaald.

Dus groeien met die handel!

Als Trump wint, is de wereld vier jaar overgeleverd aan een rancuneuze narcistische amateur die zal proberen de democratie uit te hollen. En als hij verliest, is er een serieuze kans dat hij zijn achterban weet op te stoken met disruptie en anarchie als gevolg.

En dat is niet alles. Want wie er straks ook president van Amerika wordt, er zal niet veel aandacht zijn voor de grote bedreigingen van de mensheid, namelijk het overschrijden van de planetaire grenzen.

Amerika houdt zich liever bezig met migratie, abortus en de eigen portemonnee. Levensgevaarlijk.

Het is allemaal zo groot dat bij de pakken neerzitten verleidelijk is. Maar gelukkig weten we van managementgoeroe Stephen Covey dat er een verschil is tussen je “circle of concern” en je “circle of influence.” Kiezen voor biologische producten valt in die tweede “circle” en is goed voor klimaat, bodem, biodiversiteit, waterkwaliteit en je eigen gezondheid.

Let’s Make Organic Great!

Bio heeft een hardnekkig imagoprobleem: knuffelboeren die producten verbouwen voor de grachtengordel. Dan trek je al snel de conclusie: kan nooit wat worden.

Gelukkig toont recent onderzoek nu aan dat de prijs van Biologische producten in werkelijkheid veel lager is dan de perceptie die klanten ervan hebben.

En toeval of niet, ongeveer tegelijkertijd blijkt dat de lege junkfood calorieën die McDonalds door onze strot duwt veel te duur zijn. Burgers zijn dus niet goedkoper uit met burgers en McDonalds wordt de nieuwe hotspot voor de rijken (binnenkort caviaar topping).

Biologische retailers zoals Odin en Ekoplaza moeten alleen nog wel even opschalen naar een paar honderd vestigingen om de toestroom van miljoenen nieuwe klanten aan te kunnen. De 15% bio doelstelling van de overheid is dan kat in ’t bakkie.

Waar is het thema brede welvaart eigenlijk gebleven? Tijdens de verkiezingen had iedereen het erover. Maar in het gekrakeel over een pseudo crises, het schrappen van klimaat maatregelen en stilstaande plannen voor de landbouw horen we er nooit meer over.

Maar nu is er hulp uit onverwachte hoek. De Algemene Rekenkamer steunt de gedegen rekensom van Caring Farmers en de Dierenbescherming. Zij becijferden dat een dierwaardige veehouderij meer brede welvaart en 2 miljard euro per jaar kan opleveren.

En dat is niet alleen beter voor de dieren, maar ook gezonder voor ons, beter voor klimaat, een oplossing voor natuur en stikstof crisis, zorgt voor schoner oppervlaktewater, is niet duurder voor de consument én het scheelt de belastingbetaler € 2 miljard per jaar. Daar hoef je als politiek toch geen twee tellen over na te denken?

In maart van dit jaar sprak de kamer er al over. Dat gesprek leidde onder druk van de BBB helaas tot niets. Deed een beetje denken aan roken. Iedereen weet dat ongezond is en hartstikke duur. Maar stoppen nee. We roken nog even door. Pure onmacht.

Ons kabinet merkt dat daadkrachtig regeren niet meevalt. Het is ook veel gedoe. Besluiten van het vorige kabinet, rechtsstatelijkheid, politieke verhoudingen in eerste en tweede kamer en uithalen van opperpestkop Wilders. Ze hebben er allemaal last van. En voor je het weet lukt de deuk in het pakje boter niet meer.

Gelukkig is er ook een kans! Al in 2021 dienden Laura Bromet en Caroline vd Plas een motie in om te onderzoeken of in ’s Rijks kantines het aandeel bio van eigen bodem omhoog zou kunnen. Het heeft even geduurd maar nu (bijna drie jaar later!) blijkt dat het kan! CE Delft concludeert na gedegen onderzoek en pilot dat Bio zonder extra kosten van 4% naar 25% kan stijgen.

Geen tijd meer te verliezen denk je dan. Maar helaas kan de vlag nog niet uit. Minister Wiersma kondigde vorige week in haar brief aan de kamer aan dat BZK collega Judith Uitermark er medio 2025 over gaat besluiten. Huh…?

Robin Food zegt: sla als de sodemieter een deuk in dit pakje bio boter en ga aan de slag!