Food for thought

We hebben ze allemaal gezien: de kleine man in de donkere trui en de vastgoed magnaat met felle rode das en zijn luide hulpje. De kleine man staat voor iets wat groter is dan hijzelf, iets wat te maken heeft met moraliteit en waar hij zich in het aangezicht van dood en verwoesting al jaren met persoonlijke moed voor inzet. De andere twee staan voor onbeschofte handel, geld en chantage. Ze omarmen daarvoor zonder problemen het Kremlin narratief. En omdat ze zich onkwetsbaar wanen, branden ze de kleine man af tot zijn schoenveters.

Washington is ver weg. Oekraïne is ver weg. En Robin Food houdt zich niet bezig met geopolitiek maar landbouw en voedsel. En toch houdt bovenstaande een waarschuwing voor ons in. Want ook in het Nederlandse debat over landbouw en voedsel speelt de vraag wat goed en kwaad is voor de planeet versus waar je het meeste geld mee kan verdienen. En daarin heb je de keus om er een serieus gesprek over aan te gaan of te proberen elkaar tot de schoenveters af te branden. 🤔

Gister kreeg onze Minister Wiersma een brief van een aantal groenboeren organisaties over een mogelijke toekomst voor de Nederlandse landbouw. En vorige week verscheen er in de Volkskrant al een oproep aan premier Schoof van meer dan 40 Hoogleraren. De boodschap is verrassend eensgezind.

Nu hebben eerdere vergelijkbare pogingen helaas vooral geleid tot een ijzige Haagse stilte. Er wordt blijkbaar gewerkt aan plannen. We zijn alleen bang dat die vooral gaan over geld verdienen. En niet over wat goed is. Daarvoor is dialoog nodig. Onze telefoons staan aan.

Europa is de afgelopen weken in shock door het lompe machtsvertoon en de hebzucht van Trump en zijn handlangers. Maar het is ook een goede wake-up call voor Europa. Om zich te verenigen en te investeren in technologie, defensie en een groene economie. Dat is gelukkig niet alleen een kwestie van het inlopen van een achterstand. Nu Amerika gokt op het voortzetten van een fossiele economie kan Europa verder bouwen aan een economie waarin de waarde van klimaat, biodiversiteit, bodem- en waterkwaliteit, natuur, dierenwelzijn, gezondheid en sociale inclusie volwaardig wordt meegerekend.

En dat zet Amerika vroeg of laat op achterstand. Klimaatverandering gaat immers niet weg door het simpelweg te ontkennen. Dat fossiele paard stort vroeg of laat dood neer.

Het is voor Robin Food een ‘no brainer’ dat Bio landbouw een belangrijke plek verdient in die groene en toekomstbestendige economie. Ons recente rapport “Impact Benefits Organic Agriculture” toont aan dat biologisch met gemak acht vinkjes scoort. Maar er is nog wel werk aan de winkel om die vinkjes volledig mee te laten tellen in onze manier van rekenen. En daar moet Europa het voortouw nemen.

Robin Food doet graag mee.

Weet U het nog; vorig jaar november stak de tweede kamer een stokje voor het onzalige Kabinetsplan om de btw op cultuur, media en sport te verhogen. Het Kabinet beloofde er nog eens goed over na te denken en met een alternatief te komen. Inmiddels zijn er een aantal opties in beeld waar de Tweede Kamer donderdag over debatteert.

En nu maar hopen dat de deelnemers aan het debat het recente FD-artikel van Jacob (Jaap) C Seidell, Fons Overwater en Jeroom Remmers hebben gelezen. Zij bepleiten en onderbouwen dat een btw-verlaging op Groente & Fruit (naar 0%) en btw-verhoging op vlees en zuivel (naar 21%) louter voordelen heeft. Goed voor de schatkist, de huishoudportemonnee, onze gezondheid, het klimaat en de natuur.

De Robin Food Coalition heeft ook nog wel een turbo toevoeging aan dit voorstel: zorg dat BIO vlees, zuivel, groente en fruit een lager btw-tarief krijgen dan gangbaar. Onze recente studie samen met Impact Institute/True Price toonde namelijk aan dat BIO in vergelijking met ‘gangbaar’ grote voordelen heeft op het gebied van humane gezondheid, klimaat, biodiversiteit, waterkwaliteit, bodemgezondheid, dierenwelzijn en weerstandsvermogen van de landbouw.

Toegegeven: een negatieve btw op BIO groente en fruit is nog even lastig voor te stellen maar daar kan een slimme fiscalist vast iets op verzinnen. Zodat BIO een sprintje kan gaan trekken. Dan winnen we allemaal.

PS: We richten onze Robin Food pijlen natuurlijk altijd op de roos. Maar in de huwelijkscartoon van vorige week schoten we helaas jammerlijk naast met een sneer naar ‘Ultra Processed’ vleesvervangers. Dit terwijl lekkere en gezonde vleesvervangers alom vertegenwoordigd zijn! Hoewel niet onze eigen culinaire voorkeur, zijn ze hard nodig voor de eiwittransitie die nodig is om ook met BIO voldoende voedsel te kunnen produceren. Daar gaan we dus geen echtelijke ruzie over maken.

Het huwelijksaanzoek van het jaar, volgens Privé en Story

Het fabeltje dat bio de wereld niet zou kunnen voeden is hiermee definitief verleden tijd. Zelfs de meest onvolledige impact rapportage raamwerken laten er geen twijfel over bestaan: bio scoort beter op bodemvruchtbaarheid, water, biodiversiteit, klimaat. Behalve op landgebruik, heet het dan. Want extensiever, dus minder opbrengst per hectare. Maar over landgebruik gesproken: Zolang we nog 80% van de landbouw gebruiken voor veevoer en intensieve veehouderij gebruiken ligt dáár het huiswerk.

Moeten we dan met z’n allen per direct vegan worden? Tuurlijk niet, niks mis met beetje dierlijke eiwitten, zolang afkomstig van een gemengd bedrijf en niet opgefokt met kunstmest en krachtvoer.

Dit huwelijk gaat vast mooie kinderen voortbrengen: Beter voor zowat alle eco-systeem diensten, gelijkwaardiger want minder parasiteerbaar voor big agro en vooral gezonder. Én niet in de laatste plaats een stuk goedkoper voor de belastingbetaler en toekomstige generaties.

Maar liefde is wel een werkwoord, dus laten we eens even goed inventariseren hoe we elkaar kunnen versterken. Niks wat een beetje relatie therapie niet kan oplossen.

Het staat bekend onder de naam “Lamppost Fallacy”. Een man die zijn sleutels zoekt onder een lantarenpaal. Niet omdat hij ze daar is verloren maar omdat hij daar beter kan zien. Wat dat met Biologische landbouw te maken heeft zien we zo.

Eerst even dit: het vergroten van het aandeel Biologische landbouw is één van de oplossingen voor de huidige crises in ons Landbouw- en Voedselsysteem. Het Impact Institute bevestigde onlangs in een analyse van ongeveer 50 wetenschappelijke bronnen dat Biologische landbouw in vergelijking met de gangbare landbouw beter is voor de hele riedel van klimaat, biodiversiteit, waterbergend vermogen en gezondheid van de bodem, water kwaliteit, dierenwelzijn en humane gezondheid. En daarmee is het ook beter voor het weerstandsvermogen van de landbouwproductie tegen de effecten van klimaatverandering.

Position Paper hier te lezen

Tot zover het goede nieuws. Want er is gek genoeg ook tegenwind uit onverwachte hoek; de wereld van de impact rapportage. Wat is er aan de hand? De nieuwe Brusselse rapportage richtlijn (CSRD) verplicht bedrijven om te rapporteren over hun CO2 uitstoot per kilogram geproduceerd product. En daarmee wordt BIO ernstig tekort gedaan. Kijk maar even mee:

(i) vastleggen van CO2 in de bodem wordt niet meegerekend,

(ii) alle andere hierboven genoemde positieve effecten op de omgeving worden niet meegerekend

(iii) bij gangbare landbouw is de uitstoot die nodig is voor productie van kustmest en bestrijdingsmiddelen (scope 3) vaak onvoldoende zichtbaar en

(iv) tot slot wordt de uitstoot berekend per kilogram product en niet per land eenheid oppervlakte.

Omdat bij Bio de productie per hectare vaak lager is omdat er geen externe inputs worden gebruikt, is de uitstoot per geproduceerde kilogram product relatief hoger. Zo kan een opgepompte plofkip in termen van uitstoot beter scoren dan een Bio kip. Da’s gek toch.

Terug naar de “Lamppost Fallacy”. Omdat de duurzaamheid schijnwerpers gericht staan op uitstoot van CO2/kg, blijft een groot deel van de voordelen van Bio nu gehuld in duisternis. Ondanks al het wetenschappelijk bewijs. De Bio sector zal dus op de bres moeten om de rapportage standaarden van de CSRD, SBTI en SBTN verder te ontwikkelen. De vele sleutels die Bio heeft voor een duurzamer Landbouw- en Voedselsysteem krijgen dan de plek in de schijnwerpers die ze verdienen.

Vorige week bevestigde de rechter in de “Greenpeace zaak” wat we allemaal wel aanvoelden. BBB en PVV “spelen regerinkje” maar lossen geen problemen op. Minister Wiersma deed aan het begin van haar ambtsperiode het woord “transitie” in de ban, schrapte de bijbehorende plannen en budget van het vorige kabinet en leeft inmiddels zes maanden in een fantasiewereld waarin innovatie, een “mestgezant” (iemand ooit nog wat van gehoord?) en nog wat onbetekenende maatregelen het stikstof probleem gingen oplossen. Niet dus volgens de rechter. Maar of het met die uitspraak nou beter wordt valt te bezien.

Caroline van der Plas kwam in haar reactie niet verder dan de briljante analyse dat “de regels blijkbaar te streng zijn”. Voor de BBB is er immers maar één weg: opbrengst maximalisatie ten koste van biodiversiteit, bodem- en waterkwaliteit, dierenwelzijn en humane gezondheid. Met “voedselzekerheid” als drogreden. Terwijl toekomstige landbouwopbrengsten, zeker in een veranderend klimaat, juist uitermate afhankelijk zijn van al die grootheden. Het lijkt een beetje op thuis je ijskast ook als vuilnisbak gebruiken. Dat gaat niet heel lang goed.

Maar er is hoop. Een enorme groep boeren wil niets liever dan duurzaamheid; “caring”, agro-ecologisch, natuur inclusief, regeneratief of biologisch (dynamisch). En zij inspireren een nog grotere groep die klaarstaat om te schakelen. Alle Universiteiten die zich met het onderwerp bezighouden zijn het eens over het faillissement van het huidige systeem. En NGOs zoals Greenpeace, Pesticide Action Network, Natuur & Milieu, etc. krijgen hun boodschap aan het grote publiek uitstekend voor het voetlicht.

Natuurlijk hebben we huiswerk om boeren ook te belonen voor eco-systeemdiensten, sociale inclusie, gezondheid. Daar werkt de Robin Food Coalition aan. We hoeven helemaal niet te wachten op het speelkwartier in Den Haag. Het gekleuter daar is voor velen juist aanleiding om het dan maar zelf te doen. Reden om vaart te maken met de transitie. De coalition of the willing, de top van onderop. Vol gas door allemaal!

De onvermoeibare speurneuzen van de Keuringsdienst van Waarde trokken vorige week weer aan de bel.

Het ging deze keer over de hoeveelheid toegelaten residuen van bestrijdingsmiddelen op groenten. Wat in een potje babyvoeding wordt gestopt moet blijkbaar aan veel strengere Europese normen voldoen dan gewone groente. Dat komt omdat volgens toxicologen die residuen schadelijk zijn voor de hersenontwikkeling van baby’tjes. Eerste reactie: nou fijn dat de overheid het beste voor heeft met onze opgroeiende hummels.

Maar het roept natuurlijk ook een paar vragen op: is een gewone banaan dan gevaarlijk voor de hersenontwikkeling van een baby? Of voor opgroeiende kinderen? Puberbreinen zijn immers nog volop in ontwikkeling. En wat betekent het voor volwassenen? In de uitzending begonnen alle overheidsdienaren bij deze vragen te hakkelen. Babygroente is extra veilig, maar we moeten niet denken dat daarmee de andere groente onveilig is. Het doet een beetje denken aan George Orwell; “all pigs are equal, but some are more equal”.

Nou snappen we ook dat het wetenschappelijk gezien heel moeilijk is om vast te stellen waar de grens precies ligt. Maar we snappen ook dat chemie die in de landbouw wordt gebruikt om allerlei organismen dood te maken wel eens slecht zou kunnen zijn voor ons eigen organisme. Liever dus voorzichtig zijn.

Als je een lekker hapje voor je kleine spruit, jezelf, je (groot)ouders of wie dan ook wil maken: neem Biologisch!

U zegt op zoek te zijn naar grondstoffen en mineralen: Hebben we. Sterker nog, we zwémmen hier in de minerale en dierlijke meststoffen. Ook vanuit defensie oogpunt zijn we niet te onderschatten. U mag al onze 4 tanks hebben, (die zijn weliswaar geleased van Duitsland maar dat is detail). Onze machtige vloot van 5 F16s is momenteel even in Oekraïne maar dat probleem lost U toch binnenkort op dus die kunnen dan weer terug. Verder beschikken we hier over het type leiderschap in Den Haag dat snapt hoe je een handjevol machtig vervuilende (big agro) corporates nog sterker maakt. Precies wat U zoekt. We subsidiëren ze zelfs! En maakt U zich geen zorgen over al dat geleuter over gezonde voeding, minimaal 85% van het assortiment van onze retailers is in ons mooie landje nog steeds bocht.

PS – We hebben hier ook een heuleboel kanalen, de Panamezen zijn echt niet de enige.

Robin Food gaat in 2025 gewoon door met wekelijkse cartoons. Natuurlijk vragen we ons ook wel eens af of dat helpt de verduurzaming van ons landbouw- en voedselsysteem naderbij te brengen. Het zijn tenslotte maar tekeningetjes…

Daarom trof ons gister een bericht over een ander tekeningetje. Het toont een beeld waarin “Big Tech” een wit voetje probeert te halen bij Trump. De redactie van de Washington Post durfde publicatie niet aan. Blijkbaar bang voor de effecten. Cartoonist van de Washington Post -Ann Telnaes- hield vervolgens de eer aan zichzelf en waarschuwde dat persvrijheid juist in een tijdperk van autocraten belangrijker is dan ooit. Hoogleraar Passchier trok onlangs in NRC een vergelijkbare conclusie dat de macht van de techbedrijven de soevereiniteit van de staat overvleugelt.

Maar even terug naar Robin Food. De vergelijking met de Washington Post doet natuurlijk beetje denken aan de muis en de olifant die samen over de brug lopen waarbij de muis zegt: “wat stampen we samen hard”. Maar we spiegelen ons er wel aan met onze tekeningetjes.
Dus onze target voor dit jaar is dat Big Agro ons de mond probeert te snoeren omdat onze pogingen om Bio beter op de kaart te zetten te bedreigend worden.

Het is maar dat je het weet.

In deze grauwe grijze dagen verschijnen overal lichtjes. Niet alleen van mooie kerstversiering maar ook van talloze schitterende initiatieven. Het gebrek aan politieke visie lijkt brandstof voor velen die sowieso al wisten dat we het zelf moeten doen. Wat een power: Caring Farmers, Vets, Doctors, Teachers, biologische en biologisch dynamische boeren, voedselgemeenschappen, bio regio’s, de vele initiatieven rond gezonde, meer plantaardige voeding, impact transparantie, eerlijke prijzen, nieuwe verdienmodellen… Stuk voor stuk kraamkamers voor de nieuwe wereld.

En daar houdt het niet mee op. Urgenda, Natuur en Milieu, Greenpeace, Extinction Rebellion, Parkinson Vereniging, Pesticide Action Network, Groenboeren Plan, Questionmark, Impact Institute, Healthy Food Coalition, Transitie Coalitie Voedsel, Capitals Coalition TAPP Coalition. Cateraars zoals Vermaat vermelden tegenwoordig de ‘true cost’ op hun offertes. Supermarktketens jagen elkaar op in een race naar de top om het grootste bio marktaandeel (mag ook wel want 85% van hun assortiment is nog steeds bocht).

Silver bullets zijn er niet, het gaat om het hele orkest waarin iedere stem telt. Om de drievoudige kloof te tackelen: de ecologische die ons van de natuur scheidt, de sociale die ons van de ander scheidt en de spirituele die ons van onszelf scheidt. En daar wordt het heel persoonlijk.. Zoals de Spaanse schrijver Ortega y Gasset het zei: ‘Yo soy yo y mi circumstancia’, ‘Ik ben ik en mijn omstandigheden’. Fascinerend idee om de omstandigheden, tegenslagen, kansen als je eigen choreografie te zien. Waarin de magie van de menselijke ontmoeting de sleutel levert voor keuzevrijheid en initiatief. Maar we moeten het zelf doen. Of zoals Nelson Mandela ooit zei: ‘We are the ones we have been waiting for’.

De samenleving is klaar met de eenzijdige na-oorlogse focus op productie-maximalisatie. Iedereen ziet het belang van bodemvruchtbaarheid, schoon water, biodiversiteit, klimaat, vitaliteit en weerbaarheid. Nu nog de juiste verdienmodellen. We hebben de maatschappelijke schade lang over de schutting gegooid als ‘externe kosten’. Maar de andere kant van de schutting blijkt toch ook echt bij onze eigen tuin te horen. Zo’n beetje iedereen is voor het vervuiler betaalt principe. En eco-systeemdiensten, sociale inclusie, gezondheid horen beloond te worden. Ook daar zit schot in. Netjes rekenen en natuurlijk kapitaal op de balans. Laat dat maar aan de Robin Food Coalitie over, een groep van 90 MKB koplopers in de voedingssector die zweren bij innovaties en alliteraties. Met de 5 impact M’s van dubbele Materialiteitsbepalingen, Meten, Managen, Monetariseren en verMarkten.

Collega musketiers: Jullie kiezen voor wat wél kan, voor de kansen die zich aandienen. Winterzonnewende: Vanaf 21 december worden de dagen alweer langer, dageraad van nieuwe mogelijkheden, van een economie waarin ‘het gelaat van de ander en het andere’ weer centraal staan, zoals mede-musketier Harry Hummels het raak uitdrukt. Dat geeft hoop. En dan op zijn Vaclav Havels: Hoop is niet alleen iets wat we putten uit optimisme maar ook uit het zeker weten dat iets zinvol is ongeacht de afloop. Meestal laat de impact van je acties even op zich wachten. Maar net zoals met dat duikeendje: je weet nooit waar het boven komt, maar het kómt boven.

Dankjewel allemaal. Voor het ontsluiten van de collectieve intelligentie. Voor het ontwikkelen van ‘prototypen van het nieuwe normaal’. Voor het navigeren op de lichten van de sterren en niet alleen op die van de passerende schepen. Vol gas door in 2025, voor het nieuwe licht dat overal doorbreekt.

‘We zijn niet in oorlog maar het is zeker geen vrede’. We schrokken allemaal een beetje van de woorden van Rutte vorige week. Maar dachten ook: hij heeft helaas gelijk.

De mondiale veiligheid situatie is niet goed en we moeten ons voorbereiden op een confrontatie. Dat kost veel geld en er rust gelukkig geen taboe meer op de 2% norm.

Het is bijna Kerst en daarom mogen we een beetje dromen. Wat nou als de we 2% van het Europese BNP (dat is ongeveer € 268 miljard als we de nullen goed hebben geteld) jaarlijks kunnen besteden aan het oplossen van problemen met klimaat, biodiversiteit, water, bodem, voedselvoorziening en gezondheid?

Dat zou natuurlijk geweldig helpen. Tegelijkertijd is het nog niet genoeg. Volgens recente rapporten van de FAO, de Europese Centrale Bank, onze eigen ABN AMRO en Impact Institute moeten we eerder denken aan 5-10 % van ons BNP om de schade te beperken.

Jaarlijks keren rond februari-maart de Grutto’s terug uit Afrika. Alleen het zijn er steeds minder. De populatie heeft sinds 1990 een duikvlucht genomen en kachelt elk jaar met 5% achteruit. En dat komt niet door grenscontroles. Ons grasfalt en glyfosaat akkers zijn blijkbaar zo doods dat deze migrant hier steeds minder heeft te zoeken. Bepaald geen aanzuigende werking dus. Minister Faber zou ervoor tekenen.

Maar het is natuurlijk diep triest dat onze intensieve landbouw zo tegen de natuur in boert dat de grutto het loodje dreigt te leggen. Het briljante plan van onze Staatssecretaris Rummenie om de trend met een broedprogramma te keren illustreert het heilige Haagse geloof in techno-fixes.

Toegegeven: weidevogelbeheer heeft de grote afname trend nog niet kunnen keren en is volgens rapport van de rekenkamer voor verbetering vatbaar.